Gniewosz Plamisty
(Coronella Austrica)
Występowanie
Gniewosza plamistego można spotkać na terenach większości Europy, (prócz W.Brytanii, Skandynawii, Hiszpanii) Rosji oraz w Azji. W Polsce jest rzadko spotykanym wężem, występuje głównie na terenach nizinnych, w górach spotykany sporadycznie.
Morfologia
Gniewosz plamisty nazywany jest także miedzianką. Jest wężem niejadowitym o delikatnym i smukłym ciele, dochodzącym do 70 cm u samców oraz 80cm ciała u samic. Głowa jest słabo oddzielona od reszty ciała, mała, wąska o zaokrąglonym pysku, małych oczach i okrągłych źrenicach. Na jej powierzchni występuje 9 dużych tarcz. Na przekroju poprzecznym tułów jest okrągły. Ciało gniewosza pokryte jest drobnymi i gładkimi łuskami. Ubarwienie strony grzbietowej jest miedziano-brązowe, szarawe, brunatne. Tylna część głowy pokryta charakterystyczną ciemną plamą, kształtem przypominająca podkowę lub dwa trójkąty. Przez oko od otworów nosowych biegnie czarna smuga, przechodząca w czarną linię, biegnącą wzdłuż osi ciała. Na grzbiecie występuje ciemna plamistość, wyglądem przypominająca „wstęgę kainową” żmii zygzakowatej. Są to naprzemianległe, czarne, brunatne, oddzielone lub połączone delikatną wstęgą plamy. Powierzchnia brzuszna ceglasta, miedziana lub szara pokryta drobną plamistością. często na całej długości grzbietu występują małe, ciemniejsze plamki. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony. Samice są większe od samców, bardziej masywne, w ich ubarwieniu dominują spokojniejsze barwy: popielate, rudo-szare. Samce są bardziej miedziane, ceglaste, brązowe. Przed wylinką ubarwienie ciała węża jest płowe, szarawe, po wylince barwy stają się wyraźne i świeże.
Środowisko życia i zimowanie
Gniewosz żyje w podobnym środowisku jak jaszczurka zwinka. Jest ciepłolubny, zamieszkuje miejsca nasłonecznione i suche o zwykle piaszczystym podłożu. Występuje na śródleśnych polanach, obrzeżach lasów, zboczach gór. Unika terenów wilgotnych, podmokłych i zacienionych. Jest wężem o aktywności dziennej, przeważnie prowadzi skryty tryb życia, wygrzewając się na słońcu chowa się np. wśród roślinności. Aktywny staje się również podczas deszczu i zachmurzenia. W sen zimowy zapada w październiku, budzi się wiosną. Zimuje ukryty na lądzie.
Rozmnażanie
Największa intensywność godów przypada na maj. Samce podczas godów stają się bardziej agresywne i ruchliwsze. Gniewosz jest gatunkiem jajożyworodnym (rozwój jaj odbywa się w organizmie samicy i trwa około 3-4miesięcy), rodzenie młodych (max. do 15 sztuk) trwa od końca sierpnia do września. Młode mają od 12 do 18 cm ciała.
Zagrożenia
Do głównych zagrożeń należą: zanikanie siedlisk wskutek sukcesji, intensywne zagospodarowanie terenów powodujące niszczenie naturalnego środowiska węża. Często mylony jest przez ludzi ze żmiją, przez co pada ofiarą ataków z ich strony. Powoduje to stałą utratę liczebności populacji tego gatunku. Do naturalnych wrogów gniewosza należą także naturalni drapieżnicy: drapieżne gatunki ptaków i ssaków np. łasice, borsuki.
Ochrona
W Polsce jest gatunkiem rzadkim, więc zaleca się obejmowanie ochroną miejsc występowania gniewosza, oraz miejsc, gdzie odbywa gody oraz zimuje. Zachowywanie różnorodności terenu, podejmowanie akcji naukowo – informacyjnych. Wprowadzenie programu reintrodukcji, monitorowanie liczebności i zachowania lokalnych populacji tego gatunku węża. W Polsce Gniewosz plamisty podlega ścisłej ochronie gatunkowej. W Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt figuruje z kategorią VU - narażony na wyginięcie.