Gwara łowieckajęzyk łowiecki – odmiana języka środowiskowego, gwara myśliwych.

Łowiectwo jest aktywnością, którą człowiek zajmował się od początku swojego istnienia, a która w miarę postępu cywilizacyjnego społeczeństw traciła i traci stopniowo na ważności i znaczeniu, stając się domeną wąskich grup.

Jest naturalne, że w przypadku wąskich, izolowanych społeczności, czy grup wykonujących określoną profesję - z upływem czasu wykształca się w ich obrębie odrębny język środowiskowy, własna mowa, gwara, która usprawnia wzajemne porozumiewanie się i ułatwia przekaz informacji.

Natomiast w przypadku łowiectwa, podobnie jak ma to miejsce w kręgach wielu innych starych i zanikających profesji, zachodzi proces odwrotny - w tych zawężających się kręgach społecznych, obserwuje się zjawisko zachowywania i kultywowania "mowy przodków". Wiele słów i określeń używanych przez dzisiejszych łowców - myśliwych, dbających o tradycje łowieckie, jest dziś dla wielu postronnych osób niezrozumiałe.

Warto przy tym zauważyć, że język łowiecki nie jest też zamkniętym zasobem słów, że wraz z rozwojem - choćby technik łowieckich - pojawiają się w nim nowe słowa i określenia, natomiast terminy stare i dawno już nieużywane odchodzą w zapomnienie.

Słownik gwary łowieckiej 

A - ambona > stanowisko myśliwskie zbudowane nad ziemią na słupach,

 czasem  na drzewie,

        - anons > głos psa oznajmiający znalezienie zwierzyny, inaczej oszczek,

        - anonser > pies myśliwski głoszący znalezienie zwierzyny,

        - antabka > bączek - uchwyt do mocowania paska broni myśliwskiej,

        - apel > sygnał rozpoczęcia polowania, 

                   > posłuszeństwo psa myśliwskiego,

        - aportowanie > przynoszenie przez psa myśliwskiego strzelonej zwierzyny

          lub podstrzałków,

        - automat > broń myśliwska samopowtarzalna, może być śrutowa

          lub kulowa,

        - awantaż > odchylenie kolby w prawo lub w lewo od osi lufy,

B - badyle > nogi łosia, jelenia lub daniela,

        - badylarz > łoś byk, o porożu w kształcie krótkiej tyki z długimi

          palczastymi odnogami,

        - bałamut > pies gończy gubiący trop lub głoszący ptaka,

        - bałuch > hałas, gwar w kniei spowodowany przez naganiaczy,

        - bałuchy > trzeszcze - oczy zająca,

        - bałwanek > kukła dzikiej kaczki, puszczana na wodę wabi inne kaczki,

        - bałyk > czołganie się psa ku wytropionej zwierzynie,

        - baran > samiec muflona,

        - baranek > inaczej kszyk,

        - barłóg > legowisko dzików lub niedźwiedzi,

        - bartnik > niedźwiedź,

        - barwa > farba - krew zwierząt łownych,

        - basior > dorosły samiec wilk,

        - basista > jeleń byk wyróżniający się grubym głosem,

        - bączek > antabka - uchwyt do mocowania paska broni myśliwskiej,

        - bąkać > wydawanie głosu przez psy gończe po znalezieniu tropu,

        - bekowisko > okres godowy danieli lub miejsce godów danieli,

        - berło > drążek na który sadza się ptaka łowczego,

        - biała stopa > teren pokryty śniegiem,

        - bieg > noga dzika,

        - bielenie > zdejmowanie skóry z ubitej zwierzyny,

        - blaski > inaczej trzeszcze - oczy zająca,

        - bobrowanie > przeszukiwanie terenu przez zwierzęta,

        - bobrowisko > osiedle bobrów,

        - bokobrody > kępki dłuższych włosów, wyrastające na policzkach rysia,

          dzika, jenota,

        - bok > inaczej nadlufka - broń myśliwska o dwóch lufach ułożonych pionowo,

        - broda > narośl pokryta dłuższym włosem, zwisająca pod szyją łosia,

                     > dolna część grzywy jelenia byka,

                     > pęk piór na szyi głuszca,

        - brok > dawna nazwa bardzo drobnego śrutu,

        - bródka > krótkie piórka ułożone w płaską szczoteczkę,

          tuż przy nasadzie ogona słonki,

        - bruzda > wgłębienie na tykach poroża jeleniowatych,

                      > wgłębienie w profilu gwintowania lufy,

        - buchtowanie > rycie w ziemi przez dziki w poszukiwaniu żeru,

        - buchtowisko > miejsce zryte przez dziki,

        - bukowisko > okres godowy i miejsce godów łosi,

        - bulgot > głos wydawany przez koguty cietrzewia podczas toków,

        - burknięcie > odgłos zrywającego się z ziemi jarząbka,

        - byk > samiec żubra, łosia, jelenia, daniela,

        - byk stadny > jeleń byk, władający chmarą w okresie rykowiska,

C - cap > samiec kozicy,

        - cewki > nogi sarny,

        - chłyst > młody jeleń byk, który w czasie rykowiska przebywa

          w pobliżu chmary,

        - chmara > stado żubrów, jeleni, łosi, danieli,

        - chorągwie > inaczej flagi - fragmenty scypułu zwisające z tyk jelenia

          w czasie wycierania,

        - chrap > głos łosia byka w czasie bukowiska,

        - chrapanie > głos wydawany przez słonkę w trakcie lotu godowego (ciągu),

        - chrapy > nozdrza żubra, zwierzyny płowej, muflona, kozicy,

        - chyb > długa i gęsta szczecina na grzbiecie dzika,

        - ciąg > przelot dzikich kacze lub gęsi na wodę rano lub wieczorem,

                  > loty godowe słonek

        - ciągnięcie > powolne poruszanie się, wędrowanie żubrów,

          zwierzyny płowej, muflonów,

        - ciec > ucieczka piesza kuraków,

        - ciecier > cietrzew kogut,

        - ciecieruk > młody cietrzew kogut

        - cieciorka > kura cietrzewia,

        - cieczka > okres godowy lisów, wilków, borsuków, jenotów, psów,

        - cieki > nogi ptaków, kuraków,

        - cielę > żubr, jeleń, daniel w pierwszym roku życia,

        - cuch > węch psa myśliwskiego,

        - czarna stopa > teren pozbawiony pokrywy śnieżnej,

        - czemchanie > wycieranie poroża ze scypułu,

        - czternastak > jeleń byk o siedmiu odnogach na każdej tyce,

       - czterodwudziestak _ jeleń byk mający po dwanaście odnóg na każdej tyce,

        - czochrać się > wycieranie o drzewa jeleni lub dzików,

        - czuszykanie > głos wydawany przez koguta cietrzewia podczas toków,

        - czyrykanie > głos wydawany przez zwołujące się kuropatwy,

D - darniak > samiec sarny (rogacz) o wybitnie słabych parostkach i małej tuszy,

        - daszek > posyp - paśnik dla kuropatw lub bażantów,

        - dławienie > duszenie zwierzyny przez drapieżniki czworonożne,

        - dołowanie > umieszczanie strzałów poniżej miejsca celowania,

        - dubeltówka > śrutowa broń myśliwska o dwóch lufach ułożonych

                                    poziomo obok siebie,

        - dublet > ustrzelenie dwóch sztuk zwierzyny dwoma kolejnymi strzałami,

        - dwudwudziestak > jeleń byk noszący wieniec o jedenastu

                                              odnogach na jednej tyce,

        - dwudziestak > jeleń byk o dziesięciu odnogach na jednej tyce,

        - dwudziestka > śrutowa broń myśliwska kaliber 20,

        - dwunastak > jeleń byk o sześciu odnogach na jednej tyce,

        - dwunastka > śrutowa broń myśliwska kaliber 12,

        - dwururka > inaczej dubeltówka,

        - dyndować > o lisie, borsuku wilku lub jenocie - biec truchtem,

        - dziesiątak > jeleń byk o pięciu odnogach na jednej tyce,

        - dzikarz > pies myśliwski używany do polowań na dziki,

        - dziwerówka > strzelba myśliwska o lufach wykonanych ze stali

          damasceńskiej,

E - ekspres > łamana broń myśliwska kulowa o dwóch lufach,

        - elaboracja > własnoręcznie wykonywanie śrutowej amunicji myśliwskiej,

        - eżektor > wyrzutnik łusek w myśliwskiej broni łamanej,

F - fafle > obwisłe górne wargi psa myśliwskiego - wyżła,

        - fajki > kły dzika rosnące w górnej szczęce,

        - farba > krew zwierzyny,

        - farbować > zostawiać krew na tropie,

        - fartuszek > pęk jasnych włosów przy sromie sarny,

        - fiołek > gruczoł zapachowy u lisa, znajdujący się przy nasadzie ogona,

        - fladrować > zakładać fladry,

        - fladry > sznury z czerwonymi szmatkami, służą do polowań na wilki,

        - flagi > fragmenty scypułu zwisające z tyk jelenia w trakcie wycierania poroża,

        - flanka > skrzydło myśliwych zagięte w kierunku miotu,

        - flankować > obstawiać stanowiska na flankach,

        - flinta > inne określenie strzelby myśliwskiej,

        - fuzja > inne określenie strzelby myśliwskiej,

M- maisz, maiż > młody niedoświadczony ptak łowczy,

        - majak > czółno zamaskowane trzciną lub gałęziami, do polowań

          na ptactwo wodne,

        - malowanie > wycieranie się dzików i jeleni o drzewa po wyjściu z babrzyska,

        - mamrotanie > mruczenie niedźwiedzia,

        - marcowanie > okres godowy u rysia i żbika,

        - marczak > zając urodzony w marcu,

        - markowanie > zaznaczanie przez wyżła obecności zwierzyny,

        - marmurek > białe plamy na sterówkach ogona głuszca,

        - matecznik > bezpieczna ostoja zwierzyny,

        - medalion > spreparowana głowa z szyją ptaka lub ssaka,

        - mener > przewodnik psa myśliwskiego,

        - michałek > dubelt, pochodzący z drugiego lęgu,

        - mieszek > wabik na przepiórki,

        - mięsiarz > pogardliwe określenie myśliwego za wszelką cenę dążącego

          do zdobycia zwierzyny,

        - mikita > lis,

        - mikot > wabik do wabienia kozłów,

        - miot > część terenu z którego naganka pędzi zwierzynę podczas

                      polowania zbiorowego,

                  > młode zwierząt ssących urodzone z jednej ciąży,

        - młódka > młody ptak łowczy,

        - mnich > jeleń byk o porożu w kształcie niskich guzów,

        - molet > nacięcia matujące powierzchnię szyny lub nasadę muszki

                        w myśliwskiej broni palnej,

        - morda > pysk drapieżników,

        - możdżeń > wyrostek kostny na czaszce jeleniowatych na którym

          nasadzane jest poroże,

        - murzyn > młody kogut cietrzew,

        - muszla > przyrząd do wabienia jeleni byków w okresie rykowiska,

        - myłkus > samiec zwierzyny płowej o porożu wyraźnie zniekształconym,

        - myszka > młody piżmak,

N- nadlufka > broń myśliwska o lufach ułożonych pionowo,

         - nadoczniak > druga odnoga wieńca jelenia byka lub łopaty daniela,

        - naganiacz > pomocnik myśliwego, którego zadaniem jest naganianie zwierzyny,

        - naganka > grupa naganiaczy współpracujących ze sobą na polowaniu

          zbiorowym,

        - na pomyka > sposób polowania na zające, polegający na tym, że myśliwy

          idzie przed siebie i strzela do napotkanej zwierzyny,

        - narogi > jadalne narządy wewnętrzne zwierzyny grubej,

        - narzynacz > pies myśliwski szarpiący i gryzący ubitą zwierzynę,

        - nazimek > młody zając urodzony w jesieni,

        - nemrod > żartobliwa nazwa myśliwego,

        - niedokuna > młoda kuna,

        - niedolisek > młody lis,

        - niedostęp > cecha tropu jeleniowatych, odcisk tylniego badyla nie dosięga

          odcisku przedniego badyla,

        - niekoronny > jeleń byk noszący wieniec, którego tyki nie mają koron,

        - nielot > młody ptak nie umiejący latać lub dorosły w okresie pierzenia,

        - nogawice> gęste upierzenie na zgrzebłach głuszca,

        - norowce > psy myśliwskie przeznaczone do pracy w norach,

        - nurek > ptak łowczy potrafiący atakować od spodu,

O

     - obciąć > ustalić za pomocą tropienia obecność zwierzyny w miocie,

       - obcierka > strzał raniący powierzchownie zwierza,

       - objazd > sposób polowania szczególnie na lisa, polegający na objeżdżaniu 

                          znajdującej się na polu zwierzyny tak aby zbliżyć się na odległość 

                          strzału,

        - obkładanie > przeszukiwanie przez psa myśliwskiego pola w celu

                         wystawienia lub wypłoszenia ptactwa, (inaczej okładanie),

        - oczniak > pierwsza od róży odnoga wieńca jelenia i łopaty daniela,

        - oczyć > rozglądanie się zwierzyny,

        - odbić > odłączyć się od stada,

        - odkapturzyć > zdjąć kaptur z głowy ptaka łowczego,

        - odnoga > odgałęzienie tyki w porożu jeleniowatych,

        - odprawa > nagroda dla psów gończych w postaci patrochów upolowanej

                            przy ich pomocy zwierzyny,

        - odprzodówka > dawna broń myśliwska ładowana od przodu,

        - odtrąbić > grać na sygnałówce, sygnały zakończenia polowania lub

                            na śmierć ubitej zwierzyny,

        - odtylcówka > broń myśliwska ładowana od tyłu,

        - odwiatr > woń wydzielana przez strzeloną zwierzynę,

        - odyniec > samiec dzika powyżej 4 lat,

        - odzew > odezwanie się na trąbce, w odpowiedzi na sygnał myśliwski,

        - oganiać > obieganie przez jelenia byka chmary łań w czasie rykowiska,

        - okno > otwór wejściowy do nory lisa,

        - omyk > ogon zająca,

        - opalone > brązowe lub czarne zabarwienie oręża dzika i haków jelenia,

        - opolować > objąć polowaniem część łowiska,

        - oręż > trofeum myśliwskie z dzika - szable i fajki, czasem wieniec jelenia,

        - organista > młody jeleń byk, który pierwszy rozpoczyna rykowisko,

        - osacznik > dawna nazwa naganiacza,

        - osada > łoże,

        - osadzanie zwierzyny > zatrzymywanie w miejscu zwierzyny przez psa,

        - osiadła > zwierzyna, która nie zmienia swojej ostoi,

        - osiemnastak > jeleń byk o dziewięciu odnogach na każdej tyce,

        - oskrzydlić > postrzelić ptaka w skrzydło,

        - osmużać > obielić zająca lub królika (ściągnąć skórę),

        - ostatni kęs > włożony w pysk strzelonej zwierzyny fragment złomu,

        - ostęp > część lasu z ostoją zwierzyny,

        - ostoja > teren stałego przebywania zwierzyny,

        - ostroga > wyrostek z tyłu odnóży kuraków,

                          > pierwszy sęk łopaty daniela,

        - ostrolotka > trofeum z jednej z lotek w skrzydle cietrzewia i słonki,

        - ostry > o psie - cięty,

        - oszczek > szczekanie psa myśliwskiego, sygnalizującego znalezienie lub

                            wytropienie zwierzyny,

        - oślada > trop kury na śniegu,

        - otok > długa smycz służąca do prowadzenia psa myśliwskiego,

        - otrąbić > ogłosić koniec polowania sygnałem myśliwskim,

- otropić > ustalić miejsce przebywania zwierzyny za pomocą tropów,

        - owca > samica muflona,

        - ósmak > jeleń byk z wieńcem o czterech odnogach na każdej tyce,

P- padać w ogniu > zwierzyna, która po strzale pozostaje na miejscu,

        - pancerz > upierzenie piersi głuszca,

                           > zewnętrzna powłoka pocisku kulowego,

                           > twardy łój pod skórą karku i grzbietu odyńca w okresie huczki,

        - paprać się > piaskowa kąpiel ptaków,

        - paprzysko > miejsce piaskowych kąpieli ptaków,

        - paradoks > gwintowanie końca lufy w broni śrutowej,

        - parasol > typ paśnika dla zwierzyny w kształcie parasola,

        - parkot > woń jelenia byka podczas rykowiska,

        - parkoty > okres godowy zajęcy,

        - parostki > poroże sarny kozła,

        - pasynek > odnoga na łopacie łosia,

        - paszcza > otwór gębowy niedźwiedzia, rysia, wilka i psa,

        - paśnik > urządzenie łowieckie do zadawania karmy zwierzynie,

        - patrochy > niejadalne wnętrzności zwierzyny,

        - patroszenie > usuwanie wnętrzności strzelonej zwierzyny,

        - patry > inaczej trzeszcze, oczt zająca,

        - perły > zgrubienia i wyrostki na tykach jelenia i rogacza,

        - perukarz > kozioł o porożu zdeformowanym w kształcie narośli, zwykle

                            pokrytej scypułem, związane z utratą jąder,

        - pędzel > inaczej wiecheć - kiść włosów na organach płciowych byka, tryka

                            i dzika,

        - pędzelek > kępka włosów na uchu rysia,

        - pędzenie > naganianie zwierzyny przez nagankę w kierunku myśliwych,

        - pętla > krótkie rzemyki służące przytrzymaniu ptaka łowczego,

                     > splątane tropy zająca na śniegu,

        - pianie > wydawanie ostrego głosu przez koguta bażanta,

        - piastun > młody niedźwiedź, samiec pozostający z matką do następnego

                        roku,

        - pielesz > gniazdo ptaka drapieżnego,

        - pień  > wyrostek kostny na czole samców zwierzyny płowej, na którym

                    osadzone jest poroże,

        - pierzenie się > wymiana upierzenia u ptaków,

        - pies > samiec borsuka, lisa i jenota,

        - pióra > patrz chyb,

        - piórko malarskie > ostrolotka u słonki,

        - piórkować > dobijać postrzelonego ptaka,

        - pióro > nazwa ptactwa łownego,

        - piston > inaczej kapiszon - spłonka,

        - pistonówka > strzelba kapiszonowa,

        - piszczałka > wabik na jarząbki,

        - piszczeć > wydawanie głosu przez kozę,

        - plusk > kielnia - ogon bobra,

        - płaszcz > pancerz - zewnętrzna powłoka pocisku kulowego,

        - płochacz > pies myśliwski do płoszenia zwierzyny z zarośli,

        - płowa zwierzyna > jelenie, sarny, łosie i daniele,

        - pniaki > haki - grandle,

        - pochwa > futerał na głownię białej broni myśliwskiej,

        - pocisk > rażąca część naboju myśliwskiego,

        - podchód > sposób polowania, podchodzenie zwierzyny na odległość

                                strzału,

        - podeszwa > spód stopy niedźwiedzia,

        - podrywać się > zrywanie się ptaków do lotu,

        - podjazd > rodzaj polowania, polegający na podjeżdżaniu do zwierzyny

                            przez myśliwego furmanką lub saniami,

        - podkładacz > myśliwy, który naprowadza psy na trop zwierzyny,

        - podkowa > brązowy łuk na piersi kuropatwy,

        - podlot > młody ptak, zaczynający latać,

        - podpórka > laska lub rozwidlony drążek do podparcia broni przy strzale,

        - podprowadzać > zaprowadzić myśliwego na spotkanie ze zwierzyną,

        - podryw > sposób polowania, polegający na strzelaniu do ptactwa

                            płoszonego przez samego myśliwego,

        - podstrzelić > strzelać do zwierzyny wychodzącej na sąsiada, podczas

                                    polowania zbiorowego,

        - poduszka > baka - wypukłość na kolbie broni myśliwskiej, do której

                                przykłada się policzek,

        - pojedynek > samiec zwierzyn, wiodący samotny tryb życia,

        - pokot > rozkład - ogół zwierzyny ubitej na polowaniu,

                      > upolowana zwierzyna, ułożona wg określonych zasad,

        - polano > wiecha - ogon wilka,

        - pole > teren na którym odbywa się polowanie,

                   > rok pracy psa myśliwskiego,

        - położyć > upolować celnym strzałem,

        - pomiatać > wydawać potomstwo, u psów, borsuków, wilków i lisów,

        - pomruk > głos wydawany przez jelenia byka i borsuka,

        - pomykać > biec (o lisie, zającu i króliku),

        - ponowa > świeży opad śniegu,

        - poprawka > drugi strzał do tej samej zwierzyny,

        -poroże > wyrostki kostne, nasadzane na możdżeniach u jeleniowatych,

                        zrzucane corocznie i ponownie nasadzane,

        - poryk > jednorazowy, głośny ryk jelenia byka,

        - posadzić > strącenie zdobyczy na ziemię przez ptaka łowczego,

        - poskromić > zmusić ptaka łowczego do poddania się woli układającego,

        - posoka > farba - krew zwierzyny grubej,

        - posokowiec > pies myśliwski pracujący na farbie,

        - postrzał > miejsce trafienia zwierzyny,

        - postrzałek > zwierz raniony,

        - posyp > daszek - paśnik dla kuropatw lub bażantów,

        - posznurować > o lisie pobiec prosto,

        - prawka > prawa lufa broni myśliwskiej,

        - prosić się > wydawanie potomstwa przez lochę,

        - prośna > ciężarna locha,

        - prowadzenie > przewodzenie stadu,

                                    > opieka samicy nad potomstwem,

                                    > przesuwanie lufy za poruszającym się celem,

        - przechera > sprytny lis,

        - przecinka > wycięta w lesie wizura lub ścieżka,

        - przelatek > dzik urodzony w ubiegłym roku,

        - przelot > patrz ciąg - loty na żerowiska,

                        > wiosenne i jesienne wędrówki ptaków do miejsc lęgowych

                           lub na zimowiska,

        - przełaj > w dawnej Polsce, jeden z ciężarów łowieckich,

                           polegający na pilnowaniu zwierzyny zmieniającej swoją ostoję,

        - przesadzić > przeskakiwanie zwierzyny przez linię myśliwych,

        - przesmyk > stałe miejsca przechodzenia zwierzyny zmieniającej ostoję,

        - przestęp > trop jelenia charakteryzujący się tym, że odcisk tylnego

                               badyla przekracza odcisk badyla przedniego,

        - przetrzebić > zmniejszyć znacznie liczbę zwierzyny,

        - przewód > kanał w lufie,

        - przeziernik > przyrząd celowniczy z otworem w środku, zastępuje

                                    szczerbinkę,

        - przezimek > zwierzyna urodzona poprzedniego roku,

        - przodownica > łania, locha, owca prowadząca chmarę, watachę, stado,

        - przybitka > korek z wojłoku lub tektury oddzielający śrut od prochu,

        - przyrzut > szybkie przyłożenie broni do ramienia,

        - przyspiesznik > urządzenie ułatwiające oddanie precyzyjnego strzału,

        - przystrzelanie broni > wyregulowanie przyrządów celowniczych,

        - ptak łowczy > drapieżny ptak, używany do polowań,

        - ptaszarnia > pomieszczenie dla ptaków łowczych,

        - ptaszniczka > długa myśliwska broń palna, używana do polowań na ptaki,

        - pudło > chybiony strzał,

        - puller > obsługujący maszyny do podawania rzutków,

        - pyza > nos żubra i łosia,

R - racica > rozdwojone kopyto zwierzyny płowej, żubra, kozicy, muflona i dzika,

        - raciczki > szpile - wyrostki rogowe znajdujące się powyżej racic,

        - rakieta > zaznaczenie strzału komorowego przez zwierzynę płową, podskok,

        - rant > kryza,

        - rapcie > racice dzika,]

        - rapeta > noga dzika,

        - remiza > porośnięty krzewami i drzewami teren wśród pól,

        - repetier > powtarzalna, kulowa broń myśliwska,

        - repetować >przeładować broń po oddaniu strzału,

        - roczniak > jednoroczne zwierzę,

        - rogacz > kozioł - samiec sarny,

        - rogi > kostne wyrostki z pochwami rogowymi na kościach czołowych

                    żubra, kozicy i muflona,

        - rogować > uderzać rogami, dotyczy równierz zwierzyny płowej,

        - rohatyna > dawna myśliwska broń drzewcowa,

        - rojst > bagniste i grząskie miejsce, zwykle ostoja łosia,

        - rosochy > poroże łosia łopatacza,

        - rozbić się > rozproszyć, np. stado kuropatw czy wataha dzików,

        - rozdęcie > uszkodzenie lufy polegające na rozszerzeniu średnicy lufy,

        - rozerwanie > uszkodzenie lufy polegające na miejscowym rozerwaniu jej,

        - rozkład > patrz pokot, 

        - rozładowanie > wyjęcie naboi z komory nabojowej i magazynka,

        - rozłoga > rozpiętość tyk poroża zwierzyny płowej,

        - rozrzut > odchylenie pocisków od idealnego toru,

        - rozpórka > prawidło do suszenia skór zwierząt futerkowych,

        - róg > wabik na jelenia,

                  > trąbka myśliwska,

                  > wyrostek czołowy u pustorogich,

        - róża > pierścień kostny otaczający tykę u nasady w porożu zwierzyny

                            płowej,

        - róża daszkowa > róża o spadzistym kształcie,

        - ruja > okres godowy,

        - rujka > głos wydawany przez byka łosia podczas pokrywania klępy,

        - rujowisko > zagłębienie w ziemi wykonane przez daniela, w którym

                                odbywa się krycie łań,

        - rusznikarz > rzemieślnik, zajmujący się wyrobem lub naprawą broni palnej,

        - ruszyć > wypędzić zwierzynę z ostoi,

        - rwać się > zrywanie się ptactwa,

        - ryczeć > wydawanie głosu przez jelenie byki podczas rykowiska,

        - ryk > głos jelenia byka podczas rykowiska,

        - rykoszet > odbicie się kuli lub śrutu od przeszkody, zmieniające kierunek

                               lotu pocisku,

- rykowisko > okres godowy jeleni,

        - rzucać > wydawać potomstwa,

        - rzutek > krążek z łupliwego materiału, będący celem przy strzelaniu

                        sportowym z myśliwskiej broni śrutowej,

        - rzutkarz > strzelający sportowo do rzutków,

S - sady > zlatywanie się w jedno miejsce kaczek,

        - sadlisty > zwierzyna obrośnięta tłuszczem,

        - sadowić  umieszczać ptaka łowczego na berle,

        - sadzić > szybki bieg zwierzyny,

        - sagalasówka > dawna broń myśliwska, z końca XVIII wieku,

        - sak > rodzaj sieci do łapania ptaków,

        - samopał > kłusownicza broń, działająca samoczynnie po potrąceniu przez

                              przechodzące zwierzęta,

        - samura > locha,

        - sarnina > dziczyzna z sarny,

        - scypół > owłosiona, bogato ukrwiona skóra porastająca tworzące się

                           poroże jeleniowatych,

        - sekundowanie > naśladowanie przez wyżła innego, który wystawia

                            zwierzynę,

        - selekcjoner > myśliwy posiadający uprawnienia do wykonywania odstrzału

                                     selekcyjnego,

        - selekt > sztuka przeznaczona do odstrzału selekcyjnego,

        - sęk > wyrostek na łopacie daniela i łosia,

        - sfora > rzemień do prowadzenia psów gończych,

                     > kilka lub kilkanaście psów gończych,

        - siać >duży rozrzut broni myśliwskiej,

        - siąg > rozpiętość skrzydeł ptaków,

        - sidło > kłusownicza pętla do łapania zwierzyny,

        - siekaniec > używane zamiast śrutu drobne kawałki ołowiu lub innego metalu,

        - sierść >uwłosienie zwierzyny,

                       > określenie zwierzyny płowej i dzików przy układaniu pokotu,

        - sietnik > mający pieczę nad sieciami w dawnej służbie łowieckiej,

        - siodło > biała plama po obu stronach grzbietu muflona,

        - siuta > koza,

        - skałka > w broni skałkowej, krzemień do krzesania iskier,

        - skałkówka > dawna broń myśliwska, odpalana iskrą ze skałki,

        - skarmiać > zużycie karmy do karmienia zwierzyny,

        - skład > postawa strzelecka myśliwego,

        - składać się > podniesienie broni do dołka strzeleckiego,

        - składność broni > dopasowanie broni do myśliwego,

        - skłuć > dobić kordelasem postrzałka,

        - skłusować > pozyskać nielegalnie zwierzynę,

        - skoki > nogi zająca,

                      > część nóg ptaka,

        - skolenie > głos lisa,

        - skrocz > kłus łosia, polegający na równoczesnym posuwaniu

                        obu lewych badyli, a następnie obu prawych,

        - skrom > tłuszcz zająca i królika,

        - skromny > tłusty,

        - skrzekot > niepłodny mieszaniec cietrzewia i głuszca,

        - skrzydła > flanki - ustawiane pod kątem prostym do linii myśliwych,

                             krańcowe stanowiska,

        - słuchy > uszy dzika, zająca i królika,

        - słupek > siad na tylnych skokach zająca lub królika,

        - smuż > skóra zająca i królika,

        - smycz > rzemień lub linka do prowadzenia psa przy nodze,

        - sokolarnia > miejsce hodowli ptaków łowczych,

        - sokolnictwo > układanie i polowanie z ptakami łowczymi,

        - sokolnik > polujący z ptakami łowczymi lub je układający,

        - solnik > lizawka,

        - spadły > słaby wychudzony zwierz,

        - spałowanie > zdzieranie zębami przez jelenie, łosie i daniele, kory z drzew,

        - spłonka > część naboju myśliwskiego, służąca do zapalenia prochu,

        - spudłować > nie trafić do zwierzyny,

        - spust > język spustowy broni myśliwskiej,

        - spuścić > zwolnić psa z otoku lub smyczy,

                          > zestrzelić lecącego ptaka,

        - stanowić > zatrzymanie przez psy gonionego zwierza, dające możliwość

                               dojścia i oddania strzału myśliwemu,

        - stanowisko > miejsce gdzie myśliwy oczekuje na zwierza,

        - starka > samica ptaka wodząca młode,

        - staśmienie wieńca > silnie spłaszczone tyki poroża jelenia,

        - stawka > noga lisa i borsuka,

        - stękanie > głos byka jelenia i łosia, przypominający stękanie,

        - stopa > określenie powierzchni ziemi podczas polowania,

        - stopka > zakończenie kolby broni myśliwskiej,

        - stożek przejściowy > zwężanie się przewodu lufy za komorą nabojową,

        - stójka > zatrzymanie się psa legawego, w charakterystycznej pozie,

                        przed zwietrzoną zwierzyną,

        - strąbić > zwołać myśliwych za pomocą trąbki,

        - stroik > wabik na ptaki,

        - strugi > przednie siekacze zająca i królika,

        - strychulec > krótko obcięty ogon wyżła niemieckiego,

        - strzałowe > opłata za pozyskaną zwierzynę,

        - strzelba > śrutowa broń myśliwska,

        - strzelony > zwierz trafiony śmiertelnie,

        - strzyc > obgryzać rośliny,

                       > nadstawiać uszu,

        - strzyże > wąsy zająca,

        - suka > samica psa, lisa, jenota lub borsuka,

        - suknia > sierść zwierzyny płowej i dzika,

        - sygnałówka > myśliwska, metalowa trąbka do grania sygnałów myśliwskich,

        - syk > jeden z głosów cietrzewia, wydawany podczas toków,

        - sylwetka > obrys zwierza,

        - szabas > przerwa w tokach cietrzewia podczas wschodu słońca,

        - szable > dolne kły dzika,

        - szarak > zając,

        - szarawary > długie włosy obrastające uda ssaków drapieżnych,

        - szarża > atak dzika,

        - szczecina, szczeć > włosy na ciele dzików,

        - szczek > głos wydawany przez psy, lisy i sarny,

        - szczenna > ciężarna suka,

        - szczerbinka > część przyrządów celowniczych otwartych na lufie broni

                                    myśliwskiej,

        - szczotki > igły - piórka u nóg koguta głuszca w okresie godowym,

        - szczuć > gonić zwierzynę chartami,

        - szczwacz > układacz chartów i ogarów,

        - szczwać > polować z chartami,

        - szczwany > zwierz doświadczony, chytry,

        - szczypce > dawniej kleszcze do łapania borsuków żywcem,

        - szesnastak > jeleń byk o ośmiu odnogach na tykach,

        - szesnastka > broń śrutowa, kaliber 16,

        - szlak > droga, którą często ciągnie zwierzyna,

        - szlakować > tropić zwierzynę,

        - szlifowanie > czyhitanie, głucha pieśń - ostatnia zwrotka pieśni głuszca,

        - sznur > trop wilka lub lisa,

        - sznury > fladry,

        - szpicak > samiec zwierzyny płowej w pierwszym porożu w kształcie szpiców,

        - szpile > raciczki,

        - szpilki > igły,

        - szpony > palce ptaków drapieżnych, uzbrojone w pazury,

        - sztucer > myśliwska broń kulowa,

        - sztuka > pojedynczy zwierz,

        - szyć > strzelać wiele razy,

        - szdlarz > samiec jeleniowatych o porożu bez odnóg,

        - szydło > ostre zakończenie tyk jelenia byka i kozła,

                        > tyka jeleniowatych pozbawiona odnóg,

        - szyjka > najwęższa część łoża, służąca za uchwyt broni,

        - szyna > połączenie luf broni myśliwskiej śrutowej lub kombinowanej,

        - ściągać > wolne dochodzenie psa do zwietrzonej zwierzyny,

                          > zrywać strzeloną zwierzynę,

        - ścinka > sierść zwierza obcięta kulą w miejscu trafienia,

        - ślad > dawniej trop,

                   > znak pozostawiony przez zwierzynę, poza tropem,

        - śladować > tropić,

        - ślepia > oczy drapieżników,

        - ślimy > rogi muflona,

        - śrut > ołowiane kulki, stanowiące pocisk naboju śrutowego,

        - śrutówka > myśliwska broń śrutowa,

        - świeca > pionowy lot śmiertelnie postrzelonego ptaka,

                        > rakieta - skok zwierzyny płowej, rażonej strzałem na komorę,

        - świece > oczy zwierzyny płowej,

        - świst > głos wydawany przez wydry w okresie godowym,

                     > ostrzegawczy głos wydawany przez muflony, kozice i tchórze,

                     > odgłos skrzydeł przecinających powietrze,

        - świstanie > głos wydawany przez słonkę w czasie ciągu,

T- tabakiera > zakończenie ryja dzika,

        - tabun > duże stado dzikich gęsi lub kaczek,

        - talerz > lustro, chusteczka, serwetka - biała plama na zadzie jeleniowatych,

        - tarzać się > kąpać się w piasku, dotyczy jeleni i dzików,

        - tarzawisko > suche, piaszczyste miejsce, w którym tarzają się jelenie i dziki,

        - tchórek > fretka,

        - teriery > grupa psów myśliwskich, używana do polowań jako dzikarze,

                        płochacze i norowce,

        - toki > gra godowa ptaków,

        - tokowik > ptak, który pierwszy odzywa się na tokowisku,

        - tokowisko > sadowisko - teren na którym ptaki odbywają gody,

        - ton główny > korkowanie - trzecia zwrotka pieśni głuszca,

        - trafić > ubić zwierzynę celnym strzałem,

        - trąbka brzozowa > wabik na łosia,

        - trelowanie > druga zwrotka pieśni głuszca,

        - tresura > układanie psa myśliwskiego,

        - trofeum > spreparowane części zwierzyny łownej,

        - trojak > trójlufka,

        - troki > pętle, rzemienne lub sznurowe, do noszenia ubitego ptactwa,

        - trop > odciski stóp zwierząt na śniegu lub na ziemi,

        - tropienie > śledzenie zwierzyny po tropach,

                            > dochodzenie postrzelonej zwierzyny,

        - trop sfarbowany > trop farbującej zwierzyny,

        - trop wejściowy > trop prowadzący do tropionego miotu,

        - trop wyjściowy > trop prowadzący na zewnątrz tropionego miotu,

        - trójlufka > trzylufowa broń myśliwska,

        - tryplet > trzy celne strzały jednego myśliwego do różnych celów,

        - trzebienie > usuwanie jąder ubitej zwierzynie,

        - trzeszcze > bałuchy, blaski - oczy zająca,

        - trzewik > skórzana, czasem gumowa nakładka na kolbę, służąca do

                            przedłużenia kolby lub amortyzowania odrzutu,

        - trzymać > osaczenie zwierzyny przez psy myśliwskie,

        - tumak > kuna leśna,

        - turzyca > sierść zająca i królika,

                          > nazwa zajęcy i królików,

        - tusza > ciało ubitej zwierzyny grubej,

        - tuszka > ciało ubitej zwierzyny drobnej,

        - tyka > główna część poroża jeleniowatych,

U- ubić > ustrzelić zwierzynę,

        - ubranie > ubarwienie ptaków,

        - uciąć > nagle przerwać pieśń tokową,

        - udziec > udo zwierzyny grubej,

        - ukrócić > przyzwyczaić ptaka łowczego do ludzi, psów i koni,

        - unosić > przyzwyczaić ptaka łowczego do przebywania na ręce sokolnika,

        - uperlenie > wyrostki kostne pokrywające tyki kozła i jelenia byka,

        - upolować > zdobyć zwierzynę w czasie polowania,

        - uroczysko > odludne miejsce w knieji,

                                > część łowiska,

        - usmoł > dzik o sukni oblepionej żywicą,

        - ustrzelić > ubić zwierzynę,

        - uszy > czuby z piór wyrastające z tyłu głowy samca bataliona,

        - uwabić > nauczyć ptaka łowczego powracania na rękawicę,

W- wab > wabienie - naśladowanie przez myśliwego głosów zwierząt

                        lub ptaków, mające na celu zbliżenie się lub sprowokowanie

                        do odezwania się,

        - wabidło > przyrząd do wabienia ptaka łowczego,

        - wabik > przyrząd do wabienia zwierzyny łownej,

        - wachlarz > ogon koguta głuszca,

        - wadera > wilczyca - samica wilka,

        - waga > stała ścieżka zwierzyny,

        - walić >iść na myśliwego,

        - warchlak > dzik w pierwszym roku życia,

        - warczenie > odgłosy wydawane przez rysia w okresie godów,

        - warowanie > pozycja psa, leżenie,

        - wataha > stado wilków lub dzików,

        - wąsacz > stary kogut dropia,

        - wąsy > długie pióra przy dziobie koguta dropia,

        - węglarz > lis o ciemnym ubarwieniu pyska i stawek,

        - wiara myśliwska > grupa myśliwych,

        - wiatr > węch psa myśliwskiego,

                    > zapach zwierzyny,

        - widlica > rozwidlenie odnogi lub tyki u jeleniowatych,

        - widłak > jeleń byk lub kozioł mający na tyce dwie odnogi,

        - widłówka > młoda kuropatwa po utracie środkowych sterówek,

        - wiecha > polano,

        - wiecheć > pędzel,

        - wieczny ósmak > jeleń byk, który z roku na rok powtarza poroże

                                            w formie ósmaka,

        - wielotykowiec > jeleń byk lub rogacz o porożu składającym się

                                          z więcej niż dwóch tyk,

        - wieniec > poroże jelenia byka,

        - wieniec koronny > wieniec zakończony koronami,

        - wieniec jednostronnie koronny > wieniec z koroną na jednej tyce,

        - wietrznik > nos zwierząt drapieżnych i psa,

        - wietrzyć > badać otoczenie za pomocą węchu,

        - wilczek > młody wilk,

        - wilczura > futro z wilczych skór,

        - wilczyca > wadera - samica wilka,

        - wilczy chód > sposób poruszania się watahy wilków, polegający na stawianiu

                                    łap dokładnie w trop pierwszego wilka,

        - wilczy dół > stosowana dawniej pułapka na zwierzynę, głównie wilki,

        - wiosła > nogi ptaków wodnych,

        - wizurka > przecinka w lesie, umożliwiająca obserwację lub oddanie strzału,

        - wlot > miejsce trafienia zwierzyny,

        - włóczka > wleczenie zabitego zwierzęcia w celu stworzenia tropu,

                            do szkolenia psa lub zwabienia drapieżników,

        - włóczenie > znoszenie przez borsuka ściółki do wyścielenia nory,

        - wnyk > pętla do łapania zwierzyny przez kłusowników,

        - wodzić > prowadzić młode,

        - wtok > wgłębienie w łusce naboju kulowego,

        - wybębnić > wypłoszyć zwierzę z dziupli przez stukanie w pień drzewa,

        - wybijak > przyrząd do wybijania spłonki z łuski pocisku śrutowego,

        - wyciąg > urządzenie do wyciągania łuski z komory nabojowej,

        - wycie > głos wilka,

        - wyciec > ucieczka po ziemi ptaków łownych,

        - wycieranie poroża > ścieranie scypułu przez jeleniowate,

        - wycinek > trzyletni dzik, samiec,

        - wyciskać > wygonić zwierzynę z kryjówki,

        - wykot > rodzenie młodych u sarny, muflona, kozicy, zająca i królika,

        - wylot > otwór przewodu lufy,

                      > miejsce wyjścia kuli z tuszy strzelonej zwierzyny,

                      > otwór nory lisa lub borsuka,

        - wypalić > wystrzelić,

        - wyprzedzenie > mierzenie z broni przed cel,

        - wyrzutnik > eżektor,

        - wystawić > wskazywać zwierzynę przez psa lub innego myśliwego,

        - wyżły > grupa psów myśliwskich,

        - wżery > rak - wgłębienia w lufie powstałe wskutek działania rdzy,

Z- zabawca > pies gończy, który nie mogąc odnaleźć tropu, szuka i głosi

                                w jednym miejscu,

        - zabiegać > podbiegać na spotkanie z będącym w ruchu zwierzem,

        - zachodzić > udawać się na stanowisko,

        - zaciąg > opóźniony wystrzał, spowodowany nie właściwym spalaniem

                          się prochu,

        - zacinać się > nagłe zastygnięcie wyżła w czasie okładania pola,

                                 > niesprawność broni,

        - zajady > kęsy,

        - zajęczyca > samica zająca,

        - zakład > miot,

        - zalegać > zatrzymanie się zwierzyny na wypoczynek,

        - zapady > wieczorne przyloty kogutów głuszca na tokowisko,

        - zarzynanie > zabijanie przez wilka zdobyczy,

        - zasadzanie głuszca > umiejscowienie zapadającego wieczorem głuszca,

        - zasiadka > oczekiwanie w ukryciu na zwierzynę,

        - zasięg > granica skutecznego strzału,

        - zaśnieżyć się > zagrzebywanie się w śniegu kuropatw i cietrzewi, podczas

                                        dużych mrozów,

        - zatrop > miejsce w pobliżu tropu wejściowego do miotu,

        - zaznaczenie strzału > reakcja ruchowa zwierzyny w zależności

                                            od miejsca trafienia,

        - zbarczyć > postrzelić praka w skrzydło,

        - zdołować > strzelić poniżej celu,

        - zestrzał > miejsce w którym znajdował się zwierz w chwili strzału,

        - zew > ryk jelenia podczas rykowiska,

                   > wycie wilków,

        - zgasić > ubić zwierza będącego w ruchu celnym strzałem,

        - zgórować > trafić powyżej celu,

        - zgrać > ustawić do oka przyrządy celownicze,

        - zgraja > wataha - stado wilków,

        - zgryzać > obgryzać pędy drzew,

        - zgrzebła > cieki,

        - zierniki > oczy ptaków,

        - zimować > przebywać w zimie w danym łowisku,

        - zimowisko > miejsce spędzania zimy ptaków wędrownych,

        - zlatywanie > sfruwanie koguta głuszca do kur na ziemię,

        - zloty > gromadzenie się ptaków w jednym miejscu,

        - złaja > łaja - kilka sfor ogarów,

                      większa liczba dzikarzy,

        - złamać się > o ptaku trafionym czystym strzałem,

        - złożyć się > przyjąć właściwą postawę strzelecką,

        - zostać w ogniu > o zwierzynie, padać na miejscu po celnym strzale,

        - zrulować > o zającu, zostać w ogniu,

        - zrzucać > pozbycie się poroża przez jeleniowate,

        - zrzut > tyka poroża zrzucona przez samce jeleniowatych,

        - zwierzyna czarna > dziki,

        - zwierzyna drobna > lisy, zające, króliki, borsuki, jenoty, kuny, wydry,

                                piżmaki, tchórze, wiewiórki i ptaki łowne poza dropiem,

        - zwierzyna gruba > łosie, jelenie, daniele, sarny, rysie, wilki, dziki i dropie,

        - zwierzyna płowa > łosie, jelenie, sarny i daniele,

        - żer > pokarm zdobywany przez zwierzynę w łowisku,

        - żeremie > gniazdo bobrów,

        - żerować > zdobywać pokarm,

        - żerowisko > miejsce żerowania zwierzyny,

        - żmijka > lis o czarnym włosiu na podbrzuszu,

        - żmurek > lis o kasztanowym futrze,


PRZYPISY:

TEKST:ABC Łowiectwa materiały o Łowiectwie do celów edukacyjnych i propagowania dla myśliwych i sympatyków łowiectwa.