Postępowanie z pozyskaną zwierzyną
- Obowiązkiem każdego myśliwego jest zatroszczenie się o ubitą przez siebie zwierzynę i dopilnowanie, by nie zmarnowała się przez zaparzenie, gnicie, niewłaściwy transport lub nienależyte składowanie.
- Od tego zależy jej wartość i użyteczność, jaką stanowi skóra, dziczyzna, narogi (jadalne narządy wewnętrzne) i ewentualnie trofeum.
Każdy myśliwy podczas polowania powinien pamiętać następujące zasady :
- Zwierzynę można pozyskiwać; jedynie zgodnie z Ustawą z dnia 13 października 1995 roku — Prawo łowieckie (Dz. U. nr 14, poz. 713).
- Nie wolno polować w terenie zapowietrzonym, czyli w takim, gdzie u zwierząt domowych i łownych występują choroby zakaźne zwalczane z urzędu.
- Nienaturalne zachowanie się żywego zwierzęcia łownego może wskazywać na jego schorzenie.
- Podczas patroszenia pozyskanej zwierzyny należy zwracać uwagę na wszelkie zmiany chorobowe (np. powiększenie lub przekrwienie narządów wewnętrznych, ogniska zapalne lub ropne, zmiany pasożytnicze itp.).
- Zauważonych zmian chorobowych nie wolno usuwać.
- W przypadku wątpliwości co do stanu zdrowotnego pozyskanej dziczyzny należy przedstawić ją do badania lekarzowi weterynarii.
- Określenie przydatności narządów wewnętrznych (narogów) i tuszy do spożycia i obrotu może być dokonywane jedynie przez lekarza weterynarii.
- Każda sztuka zwierzyny grubej (jeleń, daniel, sarna i dzik) powinna być zaraz po ubiciu wypatroszona
- na polowaniu zbiorowym należy to uczynić dopiero po zakończeniu miotu.
- Serce, płuca wątrobę i nerki należy tak oznakować, aby można było stwierdzić ich przynależność do tuszy zwierzęcia. Organy te pozostawia się przy tuszy do czasu ukończenia urzędowego badania.
Skórowanie i dokonywanie rozbioru na łowisku jest zakazane.
Patroszenie zwierzyny
- W celu wypatroszenia zwierzę układa się na grzbiecie.
Ostrym nożem myśliwskim wykonuje się podłużne cięcie na dolnej części szyi, od przedniej części mostka do gardła, przecinając skórę oraz mięśnie i obnażając krtań, tchawicę i przełyk,
Krtań, tchawicę i przełyk wyciąga się i odcina przy samej głowie. Przełyk zostanie oddzielony od tchawicy i zawiązany w supełek, by zabezpieczyć się przed zabrudzeniem tuszy znajdującą się w przełyku treścią pokarmową.
- Samce należy wytrzebić, tzn. usunąć jądra.
- Następnie należy przeciąć skórę i mięśnie brzucha, rozpoczynając od spojenia łonowego a kończąc na tylnej krawędzi mostka.
Aby nie przeciąć jelit, wkłada się w mały otwór po pierwszym cięciu przy spojeniu łonowym dwa palce, odciąga skórę ku górze i dalej przecina ją nożem prowadzonym do dołu pomiędzy palcami.
Po otwarciu jamy brzusznej przecina się przeponę wzdłuż żeber, wsuwa się jedną rękę w głąb klatki piersiowej, by chwycić za tchawicę i wyszarpnąć ją wraz z przełykiem, płucami i sercem.
Chwytając teraz jedną lub dwiema rękami za nasadę przepony i ciągnąc ku tyłowi, wyrywa się wszystkie wnętrzności i wyciąga na bok.
Końcową część jelita odcina się w okolicy spojenia łonowego. Pozostałą w środku część trzeba wydobyć przez odbyt na zewnątrz i tam oddzielić okrągłym cięciem wokół odbytu.
- Po usunięciu wnętrzności trzeba podnosić przód patroszonej sztuki do góry, aby spowodować wyciek farby (krwi) z jamy ciała.
- Dla ułatwienia wystudzenia tuszy należy przecinać skórę i powięzi przednich pachwin na długości do 25 cm (w zależności od wielkości zwierzęcia).
Serce i płuca oraz wątrobę i nerki trzeba oddzielić od patrochów (żołądek, śledziona, jelita) i odpowiednio zabezpieczyć, gdyż w celach weterynaryjnych muszą być one odstawione wraz z tuszą zwierzęcia.
Podczas patroszenia i po patroszeniu należy się wystrzegać:
- zabrudzenia tuszy zarówno od zewnątrz jak i wewnątrz:
- przecięcia mostka, przecięcia spojenia miednicznego;
- przemywania jamy brzusznej wodą, można ją wycierać tylko czystą suchą tkaniną (nie wolno używać do wycierania brudnych szmat ani roślin zielonych);
- zamoczenia jamy brzusznej w czasie deszczu;
- pozostawienia płuc, serca, wątroby, nerek wewnątrz jamy brzusznej.
Podział narządów wewnętrznych
- Po usunięciu narządów wewnętrznych z jam ciała (jama brzuszna i jama klatki piersiowej) należy przystąpić do ich podziału na części jadalne tzw. narogi oraz części niejadalne czyli patrochy.
Do narogów zaliczamy:
- wątrobę,
- płuca,
- serce,
- nerki,
- czasami żołądek jeleniowatych (przeżuwaczy)
Patrochy należy zakopać, w żadnym wypadku nie należy pozostawiać w łowisku.
Odcinanie trofeum
- W celu oddzielenia głowy kozła od tuszy najpierw zdejmuje się skórę z żuchwy (dolnej szczęki), potem przecina się skórę wokół karku, między łyżkami a porożem, a następnie odcina się głowę równym cięciem między pierwszym kręgiem szyjnym a podstawą czaszki.
- Po przecięciu mięśni łatwo jest oddzielić głowę od szyi przez przekręcenie jej o 180°.
- Po odjęciu głowy skórę należy naciągnąć na odsłoniętą część tuszy, a następnie zawiązać ją lub zaszyć. Uchroni to odsłoniętą część tuszy od zabrudzenia.
Studzenie
- Natychmiast po odstrzale i wypatroszeniu tuszę należy wystudzić, co zapewni właściwą jakość mięsa i zabezpieczy je przed zaparzeniem.
- Dla dokładnego wystudzenia należy wstawić drewnianą rozpórkę w jamę brzuszną.
- Tusza powinna być zawieszona dla ułatwienia dostępu powietrza z wszystkich stron.
- Można również studzić tuszę w pozycji leżącej, lecz należy wtedy podłożyć drewniane klocki pod głowę i grzbiet, aby zapewnić dopływ powietrza do wszystkich części tuszy.
- Czas studzenia uzależniony jest od pory roku — temperatury powietrza, nie powinien być jednak krótszy niż 8 godz. w okresie zimowym oraz 12 godz. w lecie.
- Razem z tuszą powinny być studzone narogi (płuca, serce, wątroba, nerki).
- W przypadku studzenia kilku sztuk, tusze jak i narogi należy oznaczyć (ponumerować).
Kolejne czynności myśliwego uzależnione są od tego czy zamierza on spożytkować tuszę we własnym gospodarstwie, czy też przeznaczyć do punktu skupu zwierzyny.
- Jeżeli do punktu skupu to obowiązkiem myśliwego jest odwiezienie tuszy do punktu skupu i uzyskanie pokwitowania.
Na punkt skupu myśliwy dostarcza tuszę wraz z narogami.
- W punkcie skupu myśliwy uzupełnia oświadczenie.
Tam tusza zostaje zważona i oznakowana znacznikiem, a narogi również oznakowane znacznikiem.
- Za tak dostarczoną sztukę zwierzyny myśliwy dostaje rekompensatę w postaci tzw. zryczałtowanych kosztów pozyskania zwierzyny.
- Oblicza się je następująco (przykład sarna):
- Tusza sarny waży 18 kg,
- cena skupu sarny 10 zł za 1 kg,
- 18 kg x 10 zł = 180 zł - 180 zł stanowi wartość tuszy.
- Myśliwy otrzymuje rekompensatę od koła łowieckiego stanowiącą 20% wartości tuszy upolowanej zwierzyny:
- 180 zł x 20% = 36 zł - należy pomniejszyć o 19% podatku dochodowego)
Zwierzyna na użytek własny myśliwego
- W przypadku, gdy myśliwy bierze tuszę na użytek własny, musi za nią zapłacić według wartości ceny skupu pomniejszonej o zryczałtowane koszty pozyskania.
Oblicza się je następująco (przykład sarna):
- Tusza sarny waży 18 kg, cena skupu sarny 10 zł za 1 kg,
18 kg x 10 zł = 180 zł - 180 zł stanowi wartość tuszy.
•
Myśliwy płaci do koła łowieckiego kwotę stanowiącą 80% wartości tuszy upolowanej zwierzyny:
180 zł x 80% = 144 zł
i dodatkowo zapłaci podatek od 20% wartości tuszy stanowiącej zryczałtowane koszty pozyskania.
- Po obieleniu skóry należy zakonserwować.
- Skóry ściągane system workowym konserwujemy susząc je na specjalnie przygotowanych prawidłach, natomiast skóry obielone na płasko konserwujemy poprzez zasolenie.
- Na średniej wielkości skórę używamy od 3 do 5 kg soli wcierając ją ruchami okrężnymi od strony mizdry.
- Tak zasolona skórę możemy przechowywać ok. 12 miesięcy, a następnie należy oddać ją do wyprawy.
- Po bieleniu należy przystąpić do podziału tuszy.
- W pierwszej kolejności dzielimy ją na dwie półtusze.
- Półtusze dzielimy na tzw. wyręby.
Przetrzymywanie
- W przypadku gdy nie ma możliwości szybkiego przewiezienia do punktu skupu wypatroszonej i wystudzonej tuszy oraz narogów, myśliwy powinien je odpowiednio zabezpieczyć i przechować, aby nie dopuścić do ich psucia się lub uszkodzenia.
- Podczas przetrzymywania tusza powinna być zawieszona, co zabezpieczy ją przed deformacją i uszkodzeniem.
- Pomieszczenie, w którym będzie przetrzymywana, powinno być przewiewne, suche i chłodne. Przy
tuszy powinny być przetrzymywane narogi, zawieszone lub umieszczone w otwartych pojemnikach.
Transport
- Istnieją dwa rodzaje transportu: podczas polowania i z łowiska do punktu skupu.
- Bardzo ważny jest sposób transportowania wypatroszonych tusz w czasie trwania polowania.
- Należy zapewnić taki środek transportu, który pozwala na ich podwieszenie lub luźne ułożenie. Dobry dostęp powietrza podczas transportu uchroni tusze od zaparzeń.
- W czasie transportu tusze winny być odpowiednio zabezpieczone przed zabrudzeniem i osłonięte przed deszczem lub śniegiem.
Badanie sanitarno-weterynaryjne
- Przez badanie sanitarno-weterynaryjne należy rozumieć czynności wykonane przez lekarza weterynarii podczas których narządy wewnętrzne (płuca, serce, wątroba, nerki, śledziona i narządy płciowe) oraz tusza zostały poddane badaniu.
- Badania pomocnicze (laboratoryjne) dziczyzny są takie same jak te, które obowiązują przy badaniu mięsa zwierząt rzeźnych.
Zając
- Pierwszą czynnością po ubiciu zająca jest usunięcie moczu, gdyż dłuższa obecność pełnego pęcherza moczowego w zabitym zwierzęciu powoduje nieprzyjemny zapach dziczyzny, Zająca podnosi się za przednie skoki i naciskając na dolną część brzucha wyciska się mocz.
- Zajęcy nie patroszy się zaraz po polowaniu. Ważne jest natomiast należyte ich transportowanie w czasie polowania. Potrzebny jest do tego specjalnie przygotowany środek transportu (wóz konny, przyczepa ciągnikowa itp.), zwany karawanem, na którym zające są zawieszone związanymi tylnymi skokami na drągach, tak aby wzajemnie się nie dotykały i aby nie dotykały dna wozu. Inaczej bowiem łatwo się zaparzają.
Ptactwo
- Ubite w czasie polowania ptactwo łowne nosi się zawieszone za szyję na trokach (pętle ze skóry lub sznurka).
- Potem jednak trzeba wieszać lub też kłaść ptaki pojedynczo w przewiewnym miejscu, aż do pełnego wystudzenia.
- W celu zabezpieczenia przed psuciem się, zwłaszcza w czasie ciepłej pogody, można je wykulkować, tj. patroszyć przez odbytnicę za pomocą tzw. kulki (cienki patyk zakończony krótką gałązką w kształcie haczyka lub też podobny metalowy przyrząd, będący dodatkowym wyposażeniem niektórych noży myśliwskich).
- Kulkę wprowadza się przez odbytnicę do jamy brzusznej i wolno obracając, nawija się na nią jelita, po czym wyciąga się je ostrożnie na zewnątrz.
Drapieżniki
- Ze strzelonych drapieżników - lisów, kun itp. - oraz piżmaków ściąga się skórę czyli się je obiela.
- Robi się to systemem workowym, polegającym na tym, że skóry nie rozcina się wzdłuż, lecz ściąga się ją ze zwierzęcia jak worek.
- Czynności są następujące: cięcia prowadzi się po wewnętrznej stronie kończyn tylnych, od poduszek palcowych aż do odbytnicy oraz kończyn przednich - od palców po pachwiny.
- Następnie oddziela się skórę od nóg, pozostawiając pazurki przy skórze. Z kolei trzeba zrobić małe nacięcie wzdłuż spodniej strony nasady ogona, oddzielić w tej części skórę od pręta ogonowego, chwycić kleszczami drewnianymi lub klamerką do wieszania bielizny obieloną już nasadę ogona i wyciągnąć rdzeń ogona ze skórki. Teraz należy wieszać tuszki za tylne łapy i ściągać skórę ku dołowi, lekko pomagając sobie przy tym nożem. Nóż jest potrzebny także przy ściąganiu skóry z głowy.
- Obciągniętą włosem do środka skórę trzeba naciągnąć na prawidło czyli deskę o odpowiednim kształcie i wymiarze, i suszyć w przewiewnym miejscu.
- W podobny sposób ściąga się też skóry z zajęcy przeznaczonych do konsumpcji własnej, a jako że skóra z łap i głowy jest tu bezużyteczna dla futrzarstwa, to zdejmowanie jej z tych części ciała nie musi być aż tak precyzyjne.